Brain Fact #20: Ξέρατε ότι ο εγκέφαλός δεν έχει διαμορφωθεί πλήρως μέχρι την ηλικία των 25 ετών; Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει την ανάπτυξή του τουλάχιστον μέχρι αυτή την ηλικία. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας συμβαίνουν σημαντικές δομικές και λειτουργικές αλλαγές στον εγκέφαλο που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τη λήψη αποφάσεων. Για παράδειγμα, οι περιοχές που σχετίζονται με το συναίσθημα ωριμάζουν αργότερα από αυτές της λογικής σκέψης. Οι αλλαγές συνεχίζονται μέχρι τα 25 όπου ο εγκέφαλος φτάνει στην πλήρη ωριμότητά του. Κατανοώντας τις αλλαγές στον εγκέφαλο από την εφηβεία έως τα 25 μπορεί να βοηθήσει στην υποστήριξη των νέων.
Το θέμα της ωρίμανσης του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και σημαντικό. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να αναπτύσσεται και να ωριμάζει μέχρι την ηλικία των 25 ετών περίπου (Giedd et al., 1999). Αυτό σημαίνει ότι οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες βρίσκονται ακόμα σε μια κρίσιμη περίοδο ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, ο εγκέφαλος υφίσταται σημαντικές αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία του (Steinberg, 2005). Για παράδειγμα, η περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με το συναίσθημα και την κοινωνική συμπεριφορά, ο φλοιός του προμετωπιαίου λοβού, ωριμάζει αργότερα από τις περιοχές που σχετίζονται με τη λογική σκέψη (Blakemore & Choudhury, 2006). Αυτό εξηγεί γιατί οι έφηβοι συχνά λαμβάνουν παρορμητικές αποφάσεις χωρίς να σκεφτούν τις συνέπειες. Η καλύτερη κατανόηση της νευροεπιστήμης της εφηβικής ωρίμανσης μπορεί να βοηθήσει γονείς και εκπαιδευτικούς να τους στηρίξουν καλύτερα κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου. Έτσι, το παρόν άρθρο επιχειρεί να εξηγήσει με απλό τρόπο τις αλλαγές που συμβαίνουν στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο και πώς αυτές επηρεάζουν τη συμπεριφορά των νέων.
Εξήγηση των βασικών περιοχών του εγκεφάλου και των λειτουργιών τους
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελεί μια εξαιρετικά πολύπλοκη δομή που απαρτίζεται από πολυάριθμες περιοχές με εξειδικευμένους ρόλους και λειτουργίες. Κατανοώντας εις βάθος τις βασικές δομές και λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου, αποκτούμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και συμπεριφέρεται ο άνθρωπος.
Ο φλοιός του εγκεφάλου αποτελεί την εξωτερική στιβάδα και διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο σε πολύπλοκες γνωστικές λειτουργίες όπως η σκέψη, η μνήμη, η γλώσσα και η συνείδηση (Kandel et al., 2013). Ειδικότερα, ο μετωπιαίος φλοιός σχετίζεται με τη λήψη αποφάσεων, το σχεδιασμό και τη ρύθμιση της συμπεριφοράς. Ο κροταφικός φλοιός εμπλέκεται στη μακροπρόθεσμη μνήμη και την αντίληψη. Ο βρεγματικός φλοιός συνδέεται με την όραση, ενώ ο αισθητικοκινητικός φλοιός με τον έλεγχο των εκούσιων κινήσεων. Ο μεσεγκέφαλος βρίσκεται βαθύτερα στον εγκέφαλο και διαδραματίζει καίριο ρόλο στη ρύθμιση των συναισθημάτων και της παρακίνησης (Ledoux, 2003). Η αμυγδαλή του λιμβικού συστήματος είναι κρίσιμης σημασίας για την εμφάνιση του φόβου και την αντίδραση στο στρες. Ο υποθάλαμος ελέγχει τις ορμές και τη σεξουαλική συμπεριφορά.
Αν και κάθε εγκέφαλος είναι μοναδικός, η κατανόηση των βασικών περιοχών και λειτουργιών μάς βοηθά να αντιληφθούμε πληρέστερα τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και αλληλεπιδρά ο άνθρωπος με το περιβάλλον του.
Ανάλυση των αλλαγών που συμβαίνουν στον εγκέφαλο κατά την εφηβεία και ως τα 25
Η περίοδος της εφηβείας και της πρώιμης ενηλικίωσης χαρακτηρίζεται από εκτεταμένες αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου. Σύμφωνα με νευροεπιστημονικές μελέτες, ο εγκέφαλος των εφήβων υφίσταται σημαντική αναδιοργάνωση κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου ανάπτυξης (Giedd et al., 1999). Ειδικότερα, παρατηρείται αύξηση της φαιάς ουσίας στον φλοιό του εγκεφάλου, ενώ τα νευρικά κυκλώματα αναδιοργανώνονται. Υπάρχει μεγαλύτερη ενίσχυση των συνάψεων μεταξύ των νευρώνων, γεγονός που επιτρέπει την ταχύτερη μεταφορά πληροφοριών σε όλο τον εγκέφαλο (Paus et al., 2008). Ωστόσο, η διαδικασία «περικοπής» των περιττών συνάψεων δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Επιπρόσθετα, οι περιοχές που σχετίζονται με το συναίσθημα, όπως ο μετωπιαίος λοβός και ο μεσεγκέφαλος, ωριμάζουν με διαφορετικούς ρυθμούς (Steinberg, 2005). Αυτό εξηγεί την τάση των εφήβων να εκδηλώνουν ακραία συναισθήματα και παρορμητικές συμπεριφορές, καθώς ο εγκέφαλός τους δεν έχει ακόμη αποκτήσει πλήρη έλεγχο. Οι νευροεπιστημονικές αλλαγές συνεχίζονται και μετά την εφηβεία. Σύμφωνα με έρευνες, ο ανθρώπινος εγκέφαλος φτάνει στο ανώτατο επίπεδο ωριμότητάς του γύρω στα 25 έτη (Giedd et al., 1999). Κατά συνέπεια, η περίοδος της νεαρής ενηλικίωσης θεωρείται εξίσου κρίσιμη για την περαιτέρω ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Γιατί η πλήρης ανάπτυξη είναι σημαντική για τη λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο των συναισθημάτων
H πλήρης ωρίμανση του εγκεφάλου είναι εξαιρετικά σημαντική για την ικανότητα ενός ατόμου να λαμβάνει ορθολογικές αποφάσεις και να ρυθμίζει αποτελεσματικά τα συναισθήματά του. Σύμφωνα με νευροεπιστημονικές έρευνες, ο προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο των παρορμήσεων και τη λογική σκέψη, ωριμάζει πλήρως μετά την ηλικία των 25 ετών (Gogtay et al., 2004).
Επιπρόσθετα, οι περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη συναισθηματική επεξεργασία, όπως ο μετωπιαίος και ο ινιακός φλοιός, φτάνουν στην πλήρη ωριμότητά τους σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με τις περιοχές που σχετίζονται με γνωστικές λειτουργίες (Steinberg, 2005). Ως εκ τούτου, κατά τη διάρκεια της εφηβείας το άτομο μπορεί να βιώνει έντονα συναισθήματα τα οποία δεν είναι σε θέση να ελέγξει πλήρως.
Όσο περισσότερο ώριμος είναι ο εγκέφαλος, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα αξιολόγησης κινδύνων, αναστολής παρορμητικών τάσεων και ρύθμισης συναισθημάτων. Κατά συνέπεια, η αποφυγή επικίνδυνων συμπεριφορών και η ορθή λήψη αποφάσεων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πλήρη ανάπτυξη και ωριμότητα του εγκεφάλου (Casey et al., 2008).
Συμπέρασμα
Συνοψίζοντας, ο ανθρώπινος εγκέφαλος υφίσταται σημαντικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εφηβείας και της νεαρής ενηλικίωσης. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος συνεχίζει να ωριμάζει τουλάχιστον έως την ηλικία των 25 ετών (Giedd et al., 1999). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, βελτιώνεται σταδιακά η ικανότητα ελέγχου των παρορμήσεων, ρύθμισης των συναισθημάτων και λήψης αποφάσεων. Είναι σημαντικό να υποστηρίζουμε τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες καθώς το μυαλό και το σώμα τους μεταβάλλεται. Η καλύτερη κατανόηση της εφηβικής νευροανάπτυξης μπορεί να βοηθήσει γονείς και κηδεμόνες να προσφέρουν την κατάλληλη καθοδήγηση σε αυτή την κρίσιμη ηλικία.
Βιβλιογραφικές πηγές:
- Bear, M.F., Connors, B.W., & Paradiso, M.A. (2016). Neuroscience: Exploring the brain (4th ed.). Philadelphia, PA: Wolters Kluwer.
- Blakemore, S.-J., & Choudhury, S. (2006). Development of the adolescent brain: Implications for executive function and social cognition. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(3-4), 296-312.
- Casey, B.J., Getz, S., & Galvan, A. (2008). The adolescent brain. Developmental Review, 28(1), 62-77.
- Giedd, J.N., Blumenthal, J., Jeffries, N.O., Castellanos, F.X., Liu, H., Zijdenbos, A., Paus, T., Evans, A.C., & Rapoport, J.L. (1999). Brain development during childhood and adolescence: A longitudinal MRI study. Nature Neuroscience, 2(10), 861-863.
- Gogtay, N., Giedd, J.N., Lusk, L., Hayashi, K.M., Greenstein, D., Vaituzis, A.C., Nugent, T.F. 3rd, Herman, D.H., Clasen, L.S., Toga, A.W., Rapoport, J.L., & Thompson, P.M. (2004). Dynamic mapping of human cortical development during childhood through early adulthood. Proceedings of the National Academy of Sciences, 101(21), 8174-8179.
- Kandel, E.R., Schwartz, J.H., Jessell, T.M., Siegelbaum, S.A., & Hudspeth, A.J. (Eds.). (2013). Principles of neural science (5th ed.). New York, NY: McGraw-Hill.
- Ledoux, J. (2003). The emotional brain, fear, and the amygdala. Cellular and Molecular Neurobiology, 23, 727-738.
- Paus, T., Keshavan, M., & Giedd, J.N. (2008). Why do many psychiatric disorders emerge during adolescence? Nature Reviews Neuroscience, 9(12), 947-957.
- Steinberg, L. (2005). Cognitive and affective development in adolescence. Trends in Cognitive Sciences, 9(2), 69-74.
Μοιραστείτε το άρθρο
Τελευταίες Αναρτήσεις
