«Η τακτική κατανάλωση αναψυκτικών με καφεΐνη μειώνει την εγρήγορση;»
Η καφεΐνη είναι μία αλκαλοειδής ένωση που συναντάται φυσικά σε φυτά όπως ο καφές, το τσάι, η σοκολάτα και η γκουαράνα. Ανήκει στην ομάδα των μεθυλοξανθινών και χημικά είναι ένα ήπιο διεργετικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Όταν καταναλώνεται σε μικρές δόσεις, η καφεΐνη συμβάλλει στην αύξηση του μεταβολισμού, της εγρήγορσης και της προσοχής (Lorist & Tops, 2003). Ειδικότερα, η καφεΐνη έχει την ικανότητα να διεγείρει τη λειτουργία του εγκεφάλου καθώς συνδέεται και αποκλείει τους υποδοχείς αδενοσίνης που βρίσκονται στους νευρώνες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αναστολή ενός ενζύμου που ονομάζεται φωσφοδιεστεράση της αδενοσίνης και το οποίο συντελεί στη χαλάρωση και την υπνηλία (Nehlig, 2010). Κατ’ αυτόν τον μηχανισμό η καφεΐνη αναστέλλει τη δράση ενός «φρένου» στον εγκέφαλο και επιτρέπει στα κύτταρά του να είναι πιο δραστήρια. Ωστόσο, σε μεγαλύτερες δόσεις, η καφεΐνη μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες όπως αϋπνία, νευρικότητα, ταχυκαρδία και τρόμο (Rogers, 2010). Γι’ αυτό το λόγο, η πρόσληψή της πρέπει να γίνεται με μέτρο και σύμφωνα με τις συστάσεις των επιστημόνων για κάθε ηλικιακή ομάδα. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στη χρήση προϊόντων όπως τα ενεργειακά αναψυκτικά που περιέχουν μεγάλες δόσεις προστιθέμενης καφεΐνης.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική αύξηση στην κατανάλωση αναψυκτικών που περιέχουν καφεΐνη, ειδικά μεταξύ των νέων. Σύμφωνα με μελέτες, τα ενεργειακά αναψυκτικά όπως το Red Bull, το Burn, το Monster αποτελούν τις πρώτες επιλογές των εφήβων όταν πρόκειται για αναψυκτικά (Seifert et al., 2011). Πολλοί έφηβοι καταναλώνουν τέτοια προϊόντα ως μέσο ενέργειας και εγρήγορσης κατά τη διάρκεια της ημέρας, για παράδειγμα το πρωί πριν το σχολείο ή το απόγευμα πριν την άθληση (Reissig et al., 2009). Τα ενεργειακά αναψυκτικά γνωρίζουν μεγάλη δημοτικότητα και λόγω των εντυπωσιακών και "ακραίων" διαφημίσεων που στοχεύουν ακριβώς στο νεανικό κοινό, προβάλλοντας ένα lifestyle δράσης, περιπέτειας και ασταμάτητης ενέργειας. Πολλές φορές, η επιρροή των συνομηλίκων οδηγεί τους νέους στην κατανάλωση τέτοιων προϊόντων προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί στην παρέα τους (Miyake & Marmorstein, 2015). Ωστόσο, η υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης μέσω ενεργειακών αναψυκτικών μπορεί να εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία των νέων, γεγονός που πρέπει να τους προβληματίζει.
Παρουσίαση ερευνών σχετικά με την επίδραση της καφεΐνης στην εγρήγορση και την προσοχή
Οι επιστημονικές έρευνες των τελευταίων ετών έχουν ασχοληθεί εκτενώς με τις επιδράσεις της καφεΐνης στην ανθρώπινη εγρήγορση και προσοχή. Σύμφωνα με τους Smith et al. (2013), η κατανάλωση μικρών ποσοτήτων καφεΐνης (30-50mg) μπορεί να ενισχύσει την εγρήγορση, να μειώσει την αίσθηση κόπωσης και να βελτιώσει την απόδοση σε έργα που απαιτούν προσοχή, όπως η οδήγηση. Ωστόσο, αυτά τα οφέλη φαίνεται να εξασθενούν σε άτομα που καταναλώνουν καφεΐνη συστηματικά λόγω ανάπτυξης ανοχής (Lorist & Tops, 2003). Οι Childs και de Wit (2006) εξέτασαν την επίδραση δόσεων καφεΐνης από 0 έως 500mg σε ενήλικες. Βρήκαν ότι δόσεις έως 150mg μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την προσοχή και την επίδοση σε γνωστικά τεστ, ενώ δόσεις άνω των 250mg μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις όπως νευρικότητα και δυσκολία συγκέντρωσης. Συμπερασματικά, οι περισσότερες έρευνες δείχνουν πως η καφεΐνη σε μικρές ποσότητες μπορεί να ωφελήσει την εγρήγορση και την προσοχή, ωστόσο η συχνή χρήση οδηγεί σε ανάπτυξη ανοχής και απαιτούνται σταδιακά υψηλότερες δόσεις για το ίδιο αποτέλεσμα. Επίσης, υπερβολικές ποσότητες καφεΐνης μπορεί να επιφέρουν ανεπιθύμητες παρενέργειες στο νευρικό σύστημα.
Συζήτηση για τη σχέση δόσης-απόκρισης της καφεΐνης και το φαινόμενο ανοχής
Η σχέση μεταξύ της δόσης καφεΐνης που καταναλώνει κάποιος και της αντίστοιχης απόκρισης του οργανισμού έχει μελετηθεί εκτενώς τα τελευταία χρόνια. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι σε μικρές δόσεις η καφεΐνη μπορεί να βελτιώσει την προσοχή, τη μνήμη και την εγρήγορση. Ωστόσο, καθώς αυξάνεται η δόση, τα θετικά αποτελέσματα φθίνουν και μπορεί να εμφανιστούν αρνητικές επιπτώσεις όπως αϋπνία, νευρικότητα και ταχυκαρδίες (Lara, 2010). Ένα σημαντικό φαινόμενο που σχετίζεται με τη χρόνια κατανάλωση καφεΐνης είναι η ανάπτυξη ανοχής. Αυτό σημαίνει ότι για να επιτευχθούν τα ίδια αποτελέσματα απαιτούνται σταδιακά υψηλότερες δόσεις καφεΐνης (Nehlig, 2010). Για παράδειγμα, ένα άτομο που πίνει καθημερινά 2-3 καφέδες, με την πάροδο του χρόνου θα χρειάζεται περισσότερους καφέδες για να νιώσει τον ίδιο βαθμό εγρήγορσης. Η ανοχή απαιτεί συνεχώς αυξανόμενη πρόσληψη καφεΐνης, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση και εθισμό.
Αναφορά σε πιθανές αρνητικές επιπτώσεις της υπερβολικής κατανάλωσης καφεΐνης σε νεαρά άτομα
Η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης μέσω αναψυκτικών ή άλλων πηγών μπορεί να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις, ειδικά για τα παιδιά και τους εφήβους που βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης. Σύμφωνα με τους Temple et al. (2010), η υψηλή πρόσληψη καφεΐνης σχετίζεται με αϋπνίες, νευρικότητα, ταχυκαρδίες και αρρυθμίες στα παιδιά. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους, εφίδρωση και τρόμο στα χέρια. Σε μακροχρόνια βάση, η υπερκατανάλωση καφεΐνης σχετίζεται με καθυστέρηση της ανάπτυξης και της ωρίμανσης σε παιδιά και εφήβους (Lara, 2010). Επιπλέον, τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στις επιδράσεις της καφεΐνης λόγω του χαμηλότερου σωματικού τους βάρους και του γεγονότος ότι ο μεταβολισμός τους δεν έχει ωριμάσει πλήρως (Warzak et al., 2011). Γι' αυτό, ακόμη και μικρές ποσότητες καφεΐνης μπορεί να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο και να προκαλέσουν εξάρτηση. Οι γονείς και οι παιδίατροι συνιστούν τα παιδιά να αποφεύγουν εντελώς την κατανάλωση προϊόντων με καφεΐνη για την προστασία της υγείας τους.
Συμπέρασμα
Συμπερασματικά, οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωση μικρών ποσοτήτων καφεΐνης μπορεί προσωρινά να βελτιώσει την εγρήγορση, την προσοχή και τις γνωστικές λειτουργίες σε ενήλικες. Ωστόσο, με τη συχνή χρήση αναπτύσσεται ανοχή και απαιτούνται υψηλότερες δόσεις για το ίδιο αποτέλεσμα. Επιπλέον, υπερβολικές δόσεις καφεΐνης μπορεί να προκαλέσουν αρνητικές παρενέργειες στο καρδιαγγειακό και το νευρικό σύστημα. Όσον αφορά τα παιδιά και τους εφήβους, η υπερκατανάλωση καφεΐνης μέσω αναψυκτικών μπορεί να επιφέρει σοβαρές βλάβες, καθώς ο οργανισμός τους δεν έχει ωριμάσει πλήρως. Γι' αυτό, συνιστάται η πλήρης αποφυγή προϊόντων με καφεΐνη σε μικρές ηλικίες. Η υπεύθυνη κατανάλωση σε ενήλικες, με γνώμονα τις επιστημονικές οδηγίες, μπορεί να αποφέρει οφέλη χωρίς σημαντικούς κινδύνους.
#νευροεπιστήμη #εκπαίδευση #εγκέφαλος #διατροφή
Βιβλιογραφικές Πηγές
- Childs, E., & de Wit, H. (2006). Subjective, behavioral, and physiological effects of acute caffeine in light, nondependent caffeine users. Psychopharmacology, 185(4), 514-523.
- Nehlig, A. (2018). Interindividual Differences in Caffeine Metabolism and Factors Driving Caffeine Consumption. Pharmacological Reviews, 70(2), 384–411.
- Kendler, K. S., Myers, J., & Gardner, C. O. (2014). Caffeine intake, toxicity and dependence and lifetime risk for psychiatric and substance use disorders: An epidemiologic and co-twin control analysis. Psychological Medicine, 44(9), 1717–1725.
- Lara, D. R. (2010). Caffeine, mental health, and psychiatric disorders. Journal of Alzheimer's Disease, 20(S1), S239-S248.
- Lorist, M. M., & Tops, M. (2003). Caffeine, fatigue, and cognition. Brain and Cognition, 53(1), 82-94.
- Rath, M. (2012). Energy drinks: What is all the hype? The dangers of energy drink consumption. Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 24(2), 70-76.
- Reissig, C. J., Strain, E. C., & Griffiths, R. R. (2009). Caffeinated energy drinks—A growing problem. Drug and Alcohol Dependence, 99(1-3), 1-10.
- Rogers, P. J. (2010). Caffeine, mood and mental performance in everyday life. British Nutrition Foundation Nutrition Bulletin, 35(1), 84-89.
- Seifert, S. M., Schaechter, J. L., Hershorin, E. R., & Lipshultz, S. E. (2011). Health effects of energy drinks on children, adolescents, and young adults. Pediatrics, 127(3), 511-528.
- Smith, A. (2013). Effects of caffeine in chewing gum on mood and attention. Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental, 28(2), 136-145.
- Temple, J. L. (2009). Caffeine use in children: What we know, what we have left to learn, and why we should worry. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 33(6), 793-806.
- Warzak, W. J., Evans, S., Floress, M. T., Gross, A. C., & Stoolman, S. (2011). Caffeine consumption in young children. The Journal of Pediatrics, 158(3), 508-509.
Μοιραστείτε το άρθρο
Τελευταίες Αναρτήσεις
