Η πρόοδος στη νευρολογική έρευνα ρίχνει σήμερα ένα διαφορετικό φως σχετικά με τις επιπτώσεις της φτώχειας στην πρώιμη ανάπτυξη και εγείρει κρίσιμης σημασίας ζητήματα που αφορούν τόσο τις πολιτικές για την εκπαίδευση και την υγεία όσο και για την κοινωνική ευημερία και τη δικαιοσύνη ανηλίκων.
Δεκαετίες τώρα, οι κοινωνικοί επιστήμονες ερευνούν τη σύνδεση μεταξύ της οικογενειακής φτώχειας και της μετέπειτα κατάστασης της υγείας του παιδιού. Η τεχνολογική πρόοδος κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει προσφέρει στους κοινωνικούς επιστήμονες και νευροεπιστήμονες μια καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης του παιδιού στην πρώιμη ανάπτυξη των γνωστικών του ικανοτήτων, επιπτώσεις παρόμοιες με αυτές της ανεπαρκούς διατροφής. Η σημασία αυτής της σύνδεσης έχει επιπτώσεις για τις πολιτικές που αποσκοπούν στη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, αλλά επίσης και αυτές που πραγματοποιούνται από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ.
Τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των μελλοντικών ικανοτήτων
Τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού συνεπάγονται ταχεία ανάπτυξη του εγκεφάλου. Κατά τη γέννηση ο εγκέφαλος ζυγίζει περίπου 400 γραμμάρια και έχει 100 δισεκατομμύρια νευρώνες, αλλά κατά την ηλικία των 2, ζυγίζει 1100 γραμμάρια και είναι ήδη 80% περίπου το μέγεθος ενός ενήλικα εγκεφάλου. Σε κάποια πρώιμα στάδια της ανάπτυξης, ο εγκέφαλος προστίθεται με μέχρι και μισό εκατομμύριο νευρώνες ανά λεπτό, και από την ηλικία των 3, θα έχει 1000 τρισεκατομμύρια συνδέσεις νευρώνων. Αυτή η περίοδος των ραγδαίων αλλαγών στον εγκέφαλο συμβαίνει όταν αναπτύσσονται οι νευρολογικές βάσεις για τις μετέπειτα κοινωνικές, γλωσσικές και συναισθηματικές ικανότητες.
Η έρευνα δημιουργεί, επίσης, νέες γνώσεις για την πιθανή ζημία που προκαλείται από τη φτώχεια. Οι νευροεπιστήμονες περιγράφουν τον τρόπο που οι καταστάσεις που σχετίζονται με τη φτώχεια - συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης τρυφερής ανατροφής και τα υψηλά επίπεδα του στρες που συνδέονται με το στρες των γονιών που ζουν σε συνθήκες φτώχειας - μπορούν να πυροδοτήσουν μια αλληλουχία των νευρολογικών και ορμονικών αντιδράσεων που διαταράσσουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και έχουν αρνητικές επιπτώσεις για τη γλώσσα, τη μάθηση και την προσοχή.
Η φτώχεια στα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβής, γιατί αυτή η εκπληκτικά γρήγορη ανάπτυξη του εγκεφάλου των μικρών παιδιών τα αφήνει ευαίσθητα (και ευάλωτα) στις περιβαλλοντικές συνθήκες. Μελέτες στις νευροεπιστήμες έχουν διερευνήσει το πώς οι γνωστικές και άλλες ικανότητες - όπως η ικανότητα χειρισμού του άγχους - είναι αλληλένδετες. Δεδομένου ότι όλα προέρχονται από την πρώιμη παιδική ηλικία, οι αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες μπορούν να έχουν αρνητικό αντίκτυπο σε όλες αυτές τις θεμελιώδεις ικανότητες. Ως εκ τούτου, ένα ενθαρρυντικό περιβάλλον και μια αίσθηση ασφάλειας στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να είναι κρίσιμης σημασίας για την υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου, καθώς και η ποιότητα των δεξιοτήτων και των προοπτικών της ζωής του ατόμου, όπως διαπιστώθηκε από την έρευνα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ.
Η φτώχεια στην πρώιμη παιδική ηλικία δημιουργεί πολύπλοκες προκλήσεις στις πολιτικές που ακολουθούνται
«Όταν ένα παιδί μεγαλώνει σε φτωχές συνθήκες ... με περιορισμένα ερεθίσματα, υψηλά επίπεδα στρες, και ούτω καθεξής, είναι πιο πιθανό να μεγαλώσει με προβλήματα στη σωματική και ψυχική υγεία και μειωμένη ακαδημαϊκή επίδοση», λέει η Μ. Farah, διευθύντρια του Κέντρου για τις Νευροεπιστήμες και την Κοινωνία στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια.
Τα στοιχεία της Eurostat και της UNICEF δείχνουν ότι 13 εκατομμύρια παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση (συν τη Νορβηγία και την Ισλανδία) στερούνται βασικών αγαθών που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξή τους. Αυτό θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις και για το μέλλον του ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού. Μία από τις βασικές προτεραιότητες της στρατηγικής της Ευρώπης 2020 είναι ως εκ τούτου η εξάλειψη της παιδικής φτώχειας. Ταυτόχρονα όμως, οι εκτιμήσεις των νευροεπιστημόνων εξακολουθούν να έχουν μια ‘περιθωριακή παρουσία’ στη χάραξη πολιτικής, η οποία σήμερα επικεντρώνεται κυρίως στα χρόνια μετά την προσχολική ηλικία (περίπου στα 4), όταν πια είναι πάρα πολύ αργά για να βελτιωθεί η ανάπτυξη του εγκεφάλου, σύμφωνα με έκθεση του Συμβουλίου σχετικά με την παιδική φτώχεια http://www.ecdgroup.com/pdfs/Preventing-Social-Exclusion.pdf.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η ενσωμάτωση των ευρημάτων των πρόσφατων επιστημονικών ανακαλύψεων στον τομέα του σχεδιασμού πολιτικών θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο αποτελεσματικά στη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, και θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στις πολιτικές για τη δημόσια υγεία, την εκπαίδευση και τη δικαιοσύνη των ανηλίκων.
Πηγή: www.neaygeia.gr, http://europa.eu/familyalliance/news/2012/20121102-neuroscience-impact-poverty-brain-development_en.htm
Μοιραστείτε το άρθρο
Τελευταίες Αναρτήσεις
