Η αναζήτηση της τελειότητας αποτελεί μια βαθιά ριζωμένη τάση του ανθρώπινου ψυχισμού. Από την αρχαιότητα έως σήμερα, οι άνθρωποι φαίνεται να οραματίζονται έναν ιδανικό εαυτό ή κόσμο, απαλλαγμένο από ελαττώματα και ατέλειες. Η λέξη "τελειότητα" προέρχεται από το επίθετο "τέλειος", που σημαίνει ολοκληρωμένος, απόλυτος, εξαίρετος. Όταν μιλάμε για τελειότητα, αναφερόμαστε στην ύπαρξη χαρακτηριστικών όπως αρμονία, ομορφιά, αρτιότητα, ηθική, πληρότητα. Κάτι τέλειο θεωρείται πως δεν έχει ελλείψεις ή αδυναμίες.
Παρόλα αυτά, η έννοια της απόλυτης τελειότητας παραμένει μια ουτοπία, ένα όραμα που δεν μπορεί ποτέ να πραγματοποιηθεί πλήρως. Ο φιλόσοφος Ιμμάνουελ Καντ έγραψε πως από τη φύση του ανθρώπινου νου, δεν μπορούμε να συλλάβουμε την απόλυτη τελειότητα. Καθώς οι άνθρωποι είναι εγγενώς ατελείς, η αδιάκοπη προσπάθεια για τελειότητα οδηγεί συχνά σε απογοήτευση και δυστυχία. Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τους λόγους πίσω από αυτή την ανθρώπινη τάση, καθώς και τις αρνητικές συνέπειές της. Θα διερευνήσουμε το θέμα από πολλές οπτικές γωνίες - ψυχολογική, κοινωνική, επιστημονική και πρακτική και θα καταδείξουμε πώς η επιδίωξη της τελειότητας μπορεί τελικά να μας απομακρύνει από την ευτυχία και την αυτοπραγμάτωση.
1. Ψυχολογικοί λόγοι πίσω από την αναζήτηση της τελειότητας
Η ανθρώπινη ψυχολογία παίζει σημαντικό ρόλο στην αέναη προσπάθεια του ανθρώπου για τελειότητα. Πολλές θεωρίες έχουν προταθεί για να εξηγήσουν αυτή την τάση, με κυρίαρχες την ανάγκη για έλεγχο και ασφάλεια, την επιθυμία αποφυγής αποτυχιών και λαθών, καθώς και την υπερβολική αυτοκριτική που οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Ανάγκη για έλεγχο και ασφάλεια
Ο κόσμος γύρω μας είναι γεμάτος απρόβλεπτα γεγονότα και μεταβλητές παραμέτρους που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Αυτή η αβεβαιότητα είναι μια μόνιμη πηγή άγχους για το ανθρώπινο πνεύμα. Για να αισθανθεί κάποιος έλεγχο και ασφάλεια σε ένα τόσο απρόβλεπτο περιβάλλον, τείνει να εστιάσει στα αντικείμενα που μπορεί να ελέγξει, όπως ο εαυτός του. Η επίτευξη της "τελειότητας" στον τομέα αυτό προσφέρει την ψευδαίσθηση της πρόβλεψης και σταθερότητας. Έτσι, ακόμα κι αν όλα γύρω του κλυδωνίζουν, ο "τέλειος" άνθρωπος αισθάνεται πως έχει έστω και έναν τομέα της ζωής του υπό έλεγχο και αυτό τον ηρεμεί.
Επιθυμία να αποφευχθούν αποτυχίες και λάθη
Η ζωή ενσωματώνει φυσικά στοιχεία αβεβαιότητας και απρόβλεπτων αποτελεσμάτων. Τόσο οι αποτυχίες όσο και τα λάθη αποτελούν ένα μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Ωστόσο, για πολλούς περφεξιονιστές η ιδέα ότι μπορεί να αποτύχουν ή να κάνουν λάθος είναι βαθιά απειλητική. Πιστεύουν ότι αν καταφέρουν να γίνουν "τέλειοι" σε ό,τι κάνουν, τότε μπορούν να αποφύγουν τέτοιες εμπειρίες, οι οποίες συνεπάγονται συναισθήματα ανεπάρκειας και αποτυχίας. Γι' αυτό και επενδύουν τεράστιες προσπάθειες προκειμένου να επιτύχουν αυτή την "τελειότητα".
Υπερβολική αυτοκριτική και χαμηλή αυτοεκτίμηση
Σε πολλές περιπτώσεις, η υπερβολική επιδίωξη της τελειότητας αποτελεί συμπτωματική έκφραση βαθύτερων ψυχολογικών ζητημάτων όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Άτομα που δεν αγαπούν και δεν αποδέχονται τον εαυτό τους όπως είναι, τείνουν να εστιάζουν μόνο στα ελαττώματα και τις ατέλειες τους. Πιστεύοντας ότι η αυτοαξία τους εξαρτάται αποκλειστικά από την επίτευξη τελειότητας, εγκλωβίζονται σε έναν φαύλο κύκλο δυσαρέσκειας, μη ποτέ ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους.
Είναι σαφές πως πίσω από την επιδίωξη της τελειότητας βρίσκονται βαθιά ριζωμένες ανάγκες της ανθρώπινης ψυχολογίας. Μόνο αντιμετωπίζοντας αυτές τις ανάγκες με συμπόνια και κατανόηση, μπορούμε να ελευθερωθούμε από την εξαντλητική αναζήτηση της απόλυτης τελειότητας.
2. Κοινωνικοί παράγοντες που ενισχύουν την αναζήτηση της τελειότητας
Η κοινωνία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της επιδίωξης της τελειότητας. Οι πιέσεις των social media, τα πρότυπα επιτυχίας και η κουλτούρα της ανταγωνιστικότητας δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου η ατελής πραγματικότητα γίνεται δυσβάσταχτη.
Πιέσεις από τα social media για τέλειες εικόνες
Τα τελευταία χρόνια, τα social media έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Ωστόσο, η χρήση τους έχει και αρνητικές συνέπειες για την ψυχολογική μας υγεία. Συγκεκριμένα, προωθούν μια εικόνα τελειότητας και επιτυχίας, που είναι όμως πλασματική. Κάθε χρήστης, μέσω εφαρμογών με φίλτρα και επεξεργασία φωτογραφιών, παρουσιάζει στους ακολούθους του μόνο τις καλύτερες στιγμές από τη ζωή του, δημιουργώντας ένα ψευδές ιδανικό. Ταυτόχρονα, ασκεί τεράστια πίεση στους χρήστες να ανταποκριθούν σε αυτά τα αντιπροσωπευτικά και δυσθεώρητα πρότυπα επιτυχίας και τελειότητας.
Πρότυπα επιτυχίας που φαίνονται τέλεια
Εκτός από τα social media, ένας ακόμη παράγοντας που διαμορφώνει υπερβολικά υψηλά πρότυπα τελειότητας είναι οι «επιτυχημένοι» άνθρωποι που προβάλλονται στην κοινωνία μας. Επιχειρηματίες, influencers, αθλητές και καλλιτέχνες συχνά παρουσιάζονται στα μέσα ως τέλεια όντα, που έχουν τα πάντα υπό απόλυτο έλεγχο και δείχνουν να πετυχαίνουν εύκολα τους στόχους τους. Αυτή η πλασματική εικόνα ενισχύει την πεποίθηση ότι η τελειότητα είναι προσιτή, δημιουργώντας παράλληλα ανασφάλειες σε όσους δεν ανταποκρίνονται σε αυτά τα ανθρώπινα και μη ρεαλιστικά πρότυπα.
Ανταγωνιστικότητα και πίεση για επιτυχία
Ένας ακόμη παράγοντας που ενισχύει την αναζήτηση της τελειότητας είναι ο ανταγωνιστικός τρόπος λειτουργίας της σύγχρονης κοινωνίας. Η έμφαση στην επιτυχία και την επίτευξη εξαιρετικών αποτελεσμάτων προκειμένου να ξεχωρίσει κανείς, δημιουργεί πιέσεις που ενισχύουν τον υπερβολικό περφεξιονισμό. Σε ένα τέτοιο ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπου κάθε αποτυχία ή λάθος θεωρείται απαράδεκτο, πολλά άτομα αισθάνονται ότι η μόνη διέξοδος για να πετύχουν είναι η τελειότητα, καταφεύγοντας απελπισμένα σε αυτή την επιδίωξη.
Είναι φανερό, λοιπόν, πως πολλές πλευρές της σύγχρονης κοινωνίας μάς ωθούν προς μια εξαντλητική καταδίωξη της απόλυτης τελειότητας. Μόνο αμφισβητώντας αυτά τα κοινωνικά ιδεώδη μπορούμε να βρούμε την εσωτερική γαλήνη.
3. Νευρολογικοί παράγοντες
Η επίδραση των νευροβιολογικών παραγόντων στην επιδίωξη της τελειότητας έχει απασχολήσει ερευνητές για πολλά χρόνια. Σύμφωνα με πολυάριθμες μελέτες, η λειτουργία του εγκεφαλικού συστήματος αμοιβής και ορισμένων εγκεφαλικών περιοχών, όπως ο προμετωπιαίος φλοιός, φαίνεται να συσχετίζονται με την τάση για υπερβολικό περφεξιονισμό (τάση για την επιδίωξη της τελειότητας).
Ο ρόλος των νευροδιαβιβαστών στην αναζήτηση ανταμοιβών
Όπως γνωρίζουμε, όταν πετυχαίνουμε κάποιο στόχο ή ικανοποιούμε βασικές μας ανάγκες, ο εγκέφαλος μας ανταμείβει αυτή τη συμπεριφορά απελευθερώνοντας ντοπαμίνη και οπιοειδή. Αυτό μας προσδίδει ένα αίσθημα ικανοποίησης που μας ωθεί να το επαναλάβουμε. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν πως σε άτομα με τάσεις υπερβολικής επιδίωξης τελειότητας, ο μηχανισμός απελευθέρωσης ντοπαμίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών της επιβράβευσης λειτουργεί υπερβολικά έντονα, γεγονός που τα οδηγεί σε αέναη αναζήτηση επιβράβευσης μέσω της τελειότητας.
Δυσλειτουργίες στον προμετωπιαίο φλοιό και τον εγκέφαλο
Ο προμετωπιαίος φλοιός βρίσκεται στο μετωπιαίο λοβό και αποτελεί έναν από τους πιο εξελιγμένους εγκεφαλικούς φλοιούς. Έχει κεντρικό ρόλο στη γνωστική ευελιξία, τον προγραμματισμό, τον έλεγχο της συμπεριφοράς και τη ρύθμιση των συναισθημάτων. Μελέτες με fMRI έχουν δείξει υπερβολική ή ανώμαλη λειτουργικότητα αυτής της περιοχής σε άτομα με υπερβολικό περφεξιονισμό, γεγονός που υποδηλώνει βιολογική βάση του φαινομένου.
Σύνδεση με διαταραχές όπως η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή
Η ΙΨΔ (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες και αποδιοργανωτικές σκέψεις ή πράξεις (π.χ. πλύσιμο χεριών). Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι ο υπερβολικός περφεξιονισμός αποτελεί μορφή ήπιας ΙΨΔ και συνδέεται με το ίδιο νευροβιολογικό υπόβαθρο, ειδικότερα δυσλειτουργίες στους μηχανισμούς ελέγχου και ανταμοιβής.
4. Συνέπειες της μόνιμης αναζήτησης της τελειότητας
Πώς αισθάνεται κανείς όταν δεν επιτρέπει στον εαυτό του απλές χαρές και στιγμές χαλάρωσης; Πώς επηρεάζεται η σχέση του με τους άλλους όταν κάθε στιγμή πρέπει να αξιολογείται; Πως αισθάνεται κανείς για τον εαυτό του όταν ποτέ δεν είναι αρκετά καλός; Τι συμβαίνει σε κάποιον που ζει σε διαρκή ένταση και πίεση; Μπορούμε να φανταστούμε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις ενός τέτοιου τρόπου ζωής;
Δυσκολία απόλαυσης των μικρών χαρών της ζωής
Όταν η τελειότητα γίνεται ο μόνιμος στόχος που καθορίζει την αυτοαξία ενός ατόμου, τότε ακόμα και οι απλούστερες χαρές της καθημερινότητας δεν μπορούν να βιωθούν πλήρως. Κάθε στιγμή εκτός από την προσπάθεια για την επίτευξη των στόχων θεωρείται απώλεια χρόνου. Έτσι, ένα γλυκό με φίλους, μια βόλτα στο πάρκο ή απλώς μια χαλαρή κουβέντα δε γίνεται ποτέ απόλαυση, αλλά συνεχής πηγή ανησυχίας μήπως χαθεί χρόνος από τους στόχους. Το άτομο ζει σε διαρκή ένταση και τελειομανία, αδυνατώντας να απολαύσει ακόμη και τις απλούστερες στιγμές της ζωής.
Συνεχής σύγκριση με ανύπαρκτα ιδανικά
Όταν κανείς θέτει τον εαυτό του συνεχώς σε έλεγχο βάσει προτύπων απαιτήσεων που κανείς δεν μπορεί να ικανοποιήσει πλήρως, τότε δημιουργείται μια σχέση δυσαρέσκειας απέναντι στον εαυτό. Όσο πιο ψηλά τεθεί ο πήχης της "τελειότητας", τόσο πιο συχνά θα βιώνει κανείς συναισθήματα αποτυχίας, καθώς οι ανθρώπινες δυνατότητες έχουν φυσικά όρια. Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, όπου η αυτοεκτίμηση βασίζεται συνεχώς σε κάτι που δεν είναι ποτέ αρκετά καλό για να ικανοποιηθεί, οδηγώντας σε διαρκή συναισθήματα απογοήτευσης και ανεπάρκειας.
Αδυναμία αυτογνωσίας και αποδοχής
Όταν ένα άτομο εστιάζει αποκλειστικά στον συνεχή έλεγχο και βελτίωση του εαυτού του προκειμένου να ταιριάξει σε ένα ιδανικό πρότυπο τελειότητας, τότε αδυνατεί να δει και να αγαπήσει τον πραγματικό του εαυτό, αυτόν που είναι απλώς άνθρωπος με δυνατότητες αλλά και αδυναμίες. Δεν μπορεί να ταυτιστεί με τον εαυτό του χωρίς τις επιδόσεις, οπότε δεν τον αποδέχεται και τον αγαπάει όπως πραγματικά είναι. Έτσι χάνει τη γνήσια αυτογνωσία και την ικανότητα αυθεντικής αυτοδιαχείρισης.
Κατάθλιψη, άγχος και εξάντληση
Η μόνιμη κατάσταση στρες και πίεσης που βιώνει ένα άτομο που επιδιώκει με εμμονή την τελειότητα έχει σημαντικές ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις στη μακροχρόνια πορεία. Το συνεχές άγχος ότι δεν είναι αρκετά καλός και η αίσθηση ότι κάθε λάθος είναι απαράδεκτο, οδηγούν συχνά σε κλινική κατάθλιψη. Επιπλέον, η υπερβολική ένταση και προσπάθεια για επίτευξη στόχων που είναι συχνά μη ρεαλιστικοί προκαλούν εξάντληση τόσο σε σωματικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Το μακροχρόνιο στρες της μάχης για τελειότητα συχνά οδηγεί σε σοβαρά ψυχολογικά και σωματικά προβλήματα.
Συμπέρασμα
Είδαμε τις δυνητικές συνέπειες που μπορεί να έχει μία κατάσταση όπου ένα άτομο επιδιώκει με εμμονή την τελειότητα σε βάθος χρόνου και καθημερινή βάση. Όταν η τελειότητα γίνεται ο μόνιμος και αποκλειστικός στόχος που καθορίζει την αυτοαξία και ικανοποίηση κάποιου, τότε ακόμα και οι απλούστερες χαρές της ζωής -όπως μία κουβέντα με φίλους ή μία χαλαρή δραστηριότητα- δεν μπορούν πλέον να απολαυστούν, καθώς θεωρούνται «απώλεια χρόνου». Επιπλέον, ο συνεχής έλεγχος και σύγκριση του εαυτού με ανύπαρκτα ιδανικά οδηγεί σε διαρκή συναισθήματα αποτυχίας και ανεπάρκειας, ενώ παράλληλα αδυνατεί κανείς να αποδεχθεί και να αγαπήσει τον πραγματικό του εαυτό. Όλα αυτά μακροπρόθεσμα οδηγούν σε σοβαρές ψυχολογικές και σωματικές συνέπειες όπως κατάθλιψη, χρόνιο άγχος και εξάντληση.
Μοιραστείτε το άρθρο
Τελευταίες Αναρτήσεις
