Δείκτης ευφυίας Νοημοσύνη και κλίμακες μέτρησης Binet Wechsler

Ο ορισμός της νοημοσύνης, τι είναι ο δείκτης ευφυϊας, ποιες είναι οι κλίμακες της νοημοσύνης. Επισημάνσεις για το δείκτη και τις κλίμακες νοημοσύνης. Θετικά και αρνητικά σημεία των τεστ νοημοσύνης.

Εκπαιδευτική Ψυχολογία / Επίκ. Καθηγήτρια Γεωργία Παπαντωνίου

Νοημοσύνη

  • Τα άτομα διαφέρουν μεταξύ τους σε σχέση με την ικανότητά τους:
    • να κατανοούν πολύπλοκα θέματα
    • να προσαρμόζονται επαρκώς στο περιβάλλον τους
    • να ωριμάζουν από τις εμπειρίες τους
    • να χρησιμοποιούν τη λογική τους
    • να ξεπερνούν τις δυσκολίες τους.

Οι περισσότερες θεωρίες νοημοσύνης είναι απόπειρες αποσαφήνισης των παραπάνω ατομικών διαφορών.  

Ορισμοί της Νοημοσύνης

  • Ως μια γενική έφεση για μάθηση ή μια ικανότητα απόκτησης και χρήσης γνώσεων ή δεξιοτήτων
  • Ως κατευθυνόμενη προς στόχο προσαρμοστική συμπεριφορά (Sternberg & Salter, 1982)
  • Ως ικανότητα χειρισμού αφηρημένων εννοιών, επίλυσης προβλημάτων και μάθησης (Snyderman & Rothman, 1987)

Η λέξη «νοημοσύνη» πρωτοεμφανίζεται στην αγγλική γλώσσα το 12ο περίπου αιώναΟ καθένας έχει τη δική του έμμεση (άδηλη) θεωρία για τη νοημοσύνη, την οποία και χρησιμοποιεί σε ποικίλες κοινωνικές περιστάσεις. Οι θεωρίες αυτές αναγνωρίζουν ότι η νοημοσύνη ορίζεται διαφορετικά σε διαφορετικά περιβαλλοντικά πλαίσια: πχ. ένας έξυπνος χειρουργός θα εμφανίζει διαφορετικού τύπου νοημοσύνη από έναν έξυπνο αθλητή. Οι έμμεσες (άδηλες) θεωρίες νοημοσύνης μπορεί να διαφέρουν από κουλτούρα σε κουλτούρα. πχ. Οι Κινέζοι της Ταϊβάν περιλαμβάνουν, στους έμμεσους ορισμούς τους για τη νοημοσύνη, ικανότητες διαπροσωπικής και ενδοπροσωπικής επικοινωνίας, ενώ οι αγροτικοί πληθυσμοί της Κένυας περιλαμβάνουν τόσο γνωστικές όσο και ηθικές δεξιότητες. Ο τρόπος αξιολόγησης της νοημοσύνης μπορεί να αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου, εντός του ίδιου πολιτισμικού περιβάλλοντος. Πχ. Στις Η.Π.Α. πιστεύεται σήμερα από πολλούς ότι σημαντική πλευρά της νοημοσύνης αποτελούν, εκτός από τις γνωστικές, και οι συναισθηματικές ικανότητες τους ατόμου. 

Ορισμός Νοημοσύνης και κλίμακες μέτρησής Binet Wechsler

Η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια ευρύτατα από την εκλαϊκευμένη ψυχολογία. Υπάρχουν ορισμένα ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν την ύπαρξη κάποιου είδους συναισθηματικής νοημοσύνης, ωστόσο είναι μάλλον συγκεχυμένα

Η συναισθηματική νοημοσύνη ορίστηκε ως: «η ικανότητα αντίληψης και έκφρασης συναισθήματος, η ικανότητα αφομοίωσης του συναισθήματος από τη σκέψη, η ικανότητα να χρησιμοποιούμε το συναίσθημα για την κατανόηση του κόσμου και η ικανότητα ρύθμισης του συναισθήματος του εαυτού και των άλλων» (Mayer, Salovey, & Caruso, 2000, σ. 396).

Η κοινωνική νοημοσύνη ορίζεται ως η ικανότητα του ατόμου να καταλαβαίνει και να αλληλεπιδρά με τους συνανθρώπους του εντός του κοινωνικού του περιβάλλοντος (Kihlstrom & Cantor, 2000). 

Διάφορες έρευνες έχουν δείξει, επίσης, ότι οι μεταβλητές που σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε ατόμου συνδέονται με τη νοημοσύνη (Ackerman, 1996). Τέλος, υπάρχουν και οι άμεσοι ορισμοί της νοημοσύνης, οι οποίοι επικεντρώνονται συχνά στο πώς αξιολογείται η νοημοσύνη. Ορισμένοι, δηλαδή, ψυχολόγοι ορίζουν ως νοημοσύνη το ο,τιδήποτε μετράται από τις διάφορες δοκιμασίες νοημοσύνης. Αν και η πλειοψηφία των γνωστικών ψυχολόγων δεν υιοθετεί πλέον αυτόν τον τρόπο ορισμού, είναι γεγονός, ωστόσο, ότι η προσπάθεια κατανόησης της έννοιας της νοημοσύνης, μέσω της μέτρησης των διαφόρων εκφάνσεών της, έχει μακρά ιστορία.

Alfred Binet (1857-1911)

Alfred Binet IQ testΛόγω του ότι είχε ζητηθεί από τον Binet να επινοήσει μια δοκιμασία για τη διάκριση μεταξύ φυσιολογικών και νοητικά καθυστερημένων μαθητών, ο Binet και ο συνεργάτης του, Theodore Simon, προσπάθησαν να κατασκευάσουν ένα τεστ, το οποίο θα μετρούσε τη νοημοσύνη που αφορά στην ικανότητα του ατόμου να μαθαίνει μέσα στο σχολικό (ακαδημαϊκό) περιβάλλονΣύμφωνα με τον Binet (Binet & Simon, 1916), η νοήμων σκέψη του ατόμου είναι η νοητική ικανότητα πραγματοποίησης κρίσεων και συνίσταται στα εξής τρία διακριτά στοιχεία:

  1. την ικανότητα καθοδήγησης της σκέψης (ικανότητα αναγνώρισης του τι είναι αυτό που πρέπει να κάνει και πώς θα το κάνει)
  2. την ικανότητα προσαρμογής (ικανότητα επινόησης στρατηγικών για την εκτέλεση έργων και ικανότητα ελέγχου του βαθμού αποτελεσματικότητάς τους), και
  3. την κριτική ικανότητα (ικανότητα άσκησης κριτικής επάνω στις ίδιες του τις σκέψεις και ενέργειες).

    Οι παραπάνω απόψεις του Binet φαίνονται να συμβαδίζουν με τη σύγχρονη άποψη για τη φύση της νοημοσύνης (ως ικανότητα προσαρμογής, μεταγνωστικές ικανότητες).

Δημιούργησε την πρώτη κλίμακα μέτρησης της νοημοσύνης (Binet & Simon, 1905) η οποία περιελάμβανε τις εξής θεματικές περιοχές:

  1. Γλωσσική κατανόηση - Γλωσσική σκέψη
  2. Κατανόηση αριθμητικών εννοιών - Μαθηματική σκέψη
  3. Κατανόηση σχημάτων – Αφηρημένη σκέψη
  4. Ικανότητα βραχύχρονης μνήμης

Οι Binet και Simon ενδιαφέρονταν να επινοήσουν κάποιο μέσο σύγκρισης της νοημοσύνης ενός συγκεκριμένου παιδιού, μιας συγκεκριμένης ηλικίας, με τη νοημοσύνη άλλων παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας. Για το σκοπό αυτό προσπάθησαν να βρουν έναν τρόπο να προσδιορίσουν τη νοητική ηλικία του παιδιού, δηλαδή το μέσο επίπεδο της νοημοσύνης του παιδιού μιας συγκεκριμένης χρονολογικής ηλικίας. Πχ. Όταν ένα παιδί έχει νοητική ηλικία 7 ετών, αυτό σημαίνει ότι το επίπεδο των νοητικών ικανοτήτων αυτού του παιδιού αντιστοιχεί σε αυτό του μέσου 7χρονου παιδιού

Νοητικό Πηλίκο – Αναλογικός Δείκτης Νοημοσύνης

Ο υπολογισμός της νοητικής ηλικίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συγκριθεί ένα συγκεκριμένο 7χρονο παιδί με άλλα 7χρονα παιδιά, ωστόσο δεν είναι ιδιαιτέρως χρήσιμος αν θέλουμε να συγκρίνουμε τη σχετική νοημοσύνη παιδιών διαφορετικής χρονολογικής ηλικίαςΗ λύση στο πρόβλημα αυτό δόθηκε από το William Stern (1912), ο οποίος πρότεινε ότι για την αξιολόγηση της ανθρώπινης νοημοσύνης θα πρέπει να υπολογίζουμε το Νοητικό Πηλίκο (ΝΠ) (Intelligence Quotient ή IQ), που είναι το πηλίκο της νοητικής ηλικίας (ΝΗ) δια της χρονολογικής ηλικίας (ΧΗ) επί 100. Η βαθμολογία ενός ατόμου σε μιa δοκιμασία νοημοσύνης που εκφράζεται με το νοητικό πηλίκο, δηλαδή το πηλίκο της νοητικής ηλικίας δια της χρονολογικής επί 100, ονομάζεται Αναλογικός Δείκτης Νοημοσύνης του ατόμου (ratio IQ).

Αναλογικός Δείκτης Νοημοσύνης ΔΝ (ή Νοητικό πηλίκο ΝΠ) (ratio IQ) είναι: η βαθμολογία σε μία δοκιμασία μέτρησης της νοημοσύνης, η οποία για τα άτομα μέσης νοημοσύνης θα πρέπει να είναι κοντά στο 100.

ΝΠ = Νοητική ηλικία / Χρονολογική ηλικία * 100

Αν η νοητική ηλικία ενός παιδιού είναι μεγαλύτερη από τη χρονολογική του ηλικία, το νοητικό πηλίκο θα είναι μεγαλύτερο από 100, ενώ αν η νοητική του ηλικία είναι μικρότερη από τη χρονολογική του ηλικία, το νοητικό του πηλίκο θα είναι μικρότερο του 100.

Κατανομή των νοητικών πηλίκων IQ στον γενικό πληθυσμό

Δείκτης Νοημοσύνης

Η μέτρηση του αναλογικού δείκτη νοημοσύνης αποδείχθηκε ανεπαρκής, διότι, πχ. η αύξηση της νοητική ηλικίας επιβραδύνεται μετά από το 16ο έτος της ηλικίας. Δεν μπορούμε, επομένως, να πούμε με βεβαιότητα ότι ένα 40χρονο άτομο με νοητική ηλικία 60 ετών είναι ευφυές.

Σήμερα οι ψυχολόγοι υπολογίζουν το δείκτη νοημοσύνης χρησιμοποιώντας συγκριτικές μετρήσεις με βάση υποθετικές κατανομές βαθμολογιών του γενικού πληθυσμού σε δοκιμασίες νοημοσύνης. Οπότε η βαθμολογία ενός ατόμου με βάση την απόκλισή της από τη μέση βαθμολογία μιας κανονικής κατανομής των βαθμολογιών του γενικού πληθυσμού, σε μια δοκιμασία νοημοσύνης, ονομάζεται δείκτης νοημοσύνης οριζόμενος από τις τιμές απόκλισης (deviation IQ).

Ωστόσο, πολλοί γνωστικοί ψυχολόγοι θεωρούν ότι οι διάφοροι δείκτες νοημοσύνης δεν παρέχουν παρά μια ατελή, ανεπαρκή μέτρηση της ανθρώπινης νοημοσύνης.

Κλίμακες Νοημοσύνης

Η δοκιμασία που κατασκεύασαν οι Binet και Simon, στις αρχές του 20ου αιώνα στη Γαλλία, σταθμίστηκε από τον Lewis Terman, καθηγητή του Πανεπιστημίου Stanford των Η.Π.Α., και αποτέλεσε την πρώτη έκδοση της Κλίμακας Νοημοσύνης Stanford-Binet. Η κλίμακα αυτή ήταν για χρόνια η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη κλίμακα νοημοσύνης.

Υπάρχει, ωστόσο, και μία άλλη κλίμακα νοημοσύνης, η Κλίμακα Wechsler (δημιουργός της ο David Wechsler), η χρήση της οποίας είναι ακόμη πιο διαδεδομένη από αυτήν της κλίμακας Stanford-Binet.

Κλίμακες Νοημοσύνης του Wechsler

Κλίμακα νοημοσύνης Wechsler μέτρηση νοημοσύνης παιδιών εφήβωνH κλίμακα Wechsler περιλαμβάνει τρεις διαφορετικού επιπέδου κλίμακες νοημοσύνης:

  • 1) την κλίμακα νοημοσύνης WAIS-III (Wechsler Adult Intelligence Scale) κατάλληλη για τη μέτρηση της νοημοσύνης των ενηλίκων,
  • 2) την κλίμακα νοημοσύνης WISC-III (Wechsler Intelligence Scale for Children) κατάλληλη για τη μέτρηση της νοημοσύνης παιδιών και εφήβων (6-15 ετών), και
  • 3) την κλίμακα νοημοσύνης WPPSI (Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence) κατάλληλη για τη μέτρηση της νοημοσύνης παιδιών προσχολικής ηλικίας.

Οι κλίμακες νοημοσύνης Wechsler αποτελούνται από λεκτικές και πρακτικές κλίμακες, οπότε προκύπτει ένας λεκτικός δείκτης νοημοσύνης, ένας πρακτικός δείκτης νοημοσύνης και ένας συνολικός δείκτης νοημοσύνης (συνδυασμός του λεκτικού και του πρακτικού δείκτη νοημοσύνης). Η χορήγησή τους είναι εξατομικευμένη και, ουσιαστικά, παρέχουν το «νοητικό προφίλ» του εξεταζόμενου.

Επισημάνσεις για τον Δείκτη Νοημοσύνης και τις Κλίμακες Νοημοσύνης

  • Ο Δ .Ν. είναι μια έκφραση του νοητικού επιπέδου ενός ατόμου, σε μια συγκεκριμένη στιγμή, και σε σύγκριση με την τυπική ομάδα των συνομηλίκων του.
  • Το αποτέλεσμα ενός οποιουδήποτε τεστ οφείλει να βοηθήσει στη βελτίωση ή τη θεραπεία του εξεταζόμενου.
  • Η νοημοσύνη δεν αντανακλά μια μόνη συγκεντρωτική ικανότητα, αλλά ένα σύνολο πολλών λειτουργιών.
  • Τα τεστ νοημοσύνης, σύμφωνα με την πλειοψηφία των σχολιαστών τους, είναι μετρήσεις σχολικής ικανότητας και ακαδημαϊκών γνώσεων.
  • Όσον αφορά την ερμηνεία των τιμών των τεστ νοημοσύνης, ο εξεταστής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και την προσωπικότητα του εξεταζόμενου.

Θετικά σημεία των τεστ νοημοσύνης

  • Διαθέτουν δυνατότητα πρόβλεψης μελλοντικών συμπεριφορών (κυρίως ακαδημαϊκών επιτευγμάτων).
  • Μας πληροφορούν για τα γνωστικά δυνατά και αδύνατα σημεία του εξεταζόμενου.
  • Δίνουν τη δυνατότητα προσδιορισμού του βαθμού αλλαγής μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ως αποτέλεσμα θεραπευτικών, εκπαιδευτικών, ή ερευνητικών παρεμβάσεων.

Αρνητικά σημεία των τεστ νοημοσύνης

  • Τα περισσότερα τεστ νοημοσύνης υπογραμμίζουν τη συγκλίνουσα, αναλυτική και επιστημονική σκέψη. Άρα τα άτομα με αποκλίνουσα σκέψη, φαντασία ή καλλιτεχνικές ικανότητες μειονεκτούν.
  • Ο δείκτης νοημοσύνης συχνά παρερμηνεύεται ως δείκτης μιας έμφυτης και αμετάβλητης ικανότητας.
  • Σε γενικές γραμμές επικεντρώνονται στο τελικό αποτέλεσμα, παρά στη γνωστική διαδικασία που οδηγεί στο αποτέλεσμα αυτό.
  • Η χρησιμότητα κα η αμεροληψία τους, στην αξιολόγηση φυλετικών και πολιτισμικών μειονοτήτων, έχει αμφισβητηθεί.

Προέλευση της νοημοσύνης

Το ζήτημα αυτό έχει αποτελέσει αντικείμενο αντιπαράθεσης για δεκαετίεςΥπάρχουν ενδείξεις ότι ο ΔΝ δεν αποτελεί ένα σταθερό αμετάβλητο γνώρισμα των ατόμων, αλλά μπορεί να μεταβληθεί καθώς τα άτομα ανταποκρίνονται σε αλλαγές στο περιβάλλον τους ή και μέσα από προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για αυτόν το σκοπό.

Ορισμός του γνωστικού ύφους

Η έννοια του γνωστικού ύφους αναφέρεται στο σταθερό και συνεπή τρόπο, ο οποίος προσιδιάζει στην έννοια του χαρακτηριστικού προσωπικότητας, και τον οποίο προτιμά το άτομο όταν πρόκειται να προσέξει, να αντιληφθεί και να σκεφθεί (Schmeck, 1988), ή ακόμη και όταν πρόκειται να θυμηθεί, να πάρει αποφάσεις και να λύσει προβλήματα (Messick, 1994).

Διαστάσεις του γνωστικού ύφους

Εξάρτηση-Ανεξαρτησία από το πεδίο (Witkin & Goodenough, 1981). Θεωρήθηκε είτε
1) ως αντιληπτική διάσταση, είτε
2) ως μια γενική διάσταση γνωστικής αναδόμησης που θα μπορούσε να εξηγήσει ατομικές διαφορές στη γνωστική επίδοση.

Παρορμητισμός-Αναλογισμός (Kagan, 1966)

Συνθετικό ύφος (συνδυασμός σφαιρικού & αναλυτικού ύφους) (Kirby, 1988)

Προτιμήσεις ως προς τις συνθήκες μάθησης

Οι μαθητές διαφέρουν ως προς τις προτιμήσεις τους για πράγματα, όπως:

  • η ένταση του φωτισμού,
  • η υφή του καθίσματος,
  • το ήσυχο ή θορυβώδες περιβάλλον,
  • η ατομική εργασία ή η συνεργασία με άλλους συνομηλίκους (Dunn & Dunn, 1987).

 

IQ Tests / Δοκιμασίες ευφυΐας

 
 

 

IQ Conversion - Μετατροπή IQ κλιμάκων

Cattell
sd 24
Wechsler
sd 15
Stanford-Binet
sd 16
Αναλογία πληθυσμού
100
100
100
Ένας στους 2 ανθρώπους
102
101
101
 
103
102
102
 
105
103
103
 
106
104
104
 
108
105
105
 Ένας στους 3 ανθρώπους
109
106
106
 
111
107
107
 
112
108
108
 
114
108
109
 
115
109
110
 
117
110
111
 Ένας στους 4 ανθρώπους
118
111
112
 
120
112
113
 
121
113
114
 
123
114
115
 
124
115
116
Ένας στους 6 ανθρώπους
126
116
117
 
127
117
118
 
129
118
119
 
130
119
120
 
132
120
121
 Ένας στους 11 ανθρώπους
133
121
122
 
135
122
123
 
136
123
124
 
138
123
125
 
139
124
126
 
141
125
127
 Ένας στους 22 ανθρώπους
142
126
128
 
144
127
129
 
145
128
130
 
147
129
131
 
148
130
132
Ένας στους 44 ανθρώπους
150
131
133
 
151
132
134
 
153
133
135
 
154
134
136
 
156
135
137
 Ένας στους 96 ανθρώπους
157
136
138
 
159
137
139
 
160
138
140
 
162
138
141
 
163
139
142
 
165
140
143
 Ένας στους 278 ανθρώπους
166
141
144
 
168
142
145
 
169
143
146
 
171
144
147
 
172
145
148
Ένας στους 741 ανθρώπους
174
146
149
 
175
147
150
 
177
148
151
 
178
149
152
 
180
150
153
 Ένας στους 2174 ανθρώπους
181
151
154
 
183
152
155
 
184
153
156
 
186
153
157
 
187
154
158
 
189
155
159
 
190
156
160
Ένας στους 11.111 ανθρώπους
192
157
161
 
193
158
162
 
195
159
163
 
196
160
164
 
198
161
165
 
199
162
166
 
201
163
167
 
202
164
168
 
204
165
169
 
205
166
170
Ένας στους 100.000 ανθρώπους
207
167
171
 
208
168
172
 
210
168
173
 
211
169
174
 
213
170
175
 
214
171
176
 
216
172
177
 
217
173
178
 
219
174
179
 
220
175
180
 
222
176
181
 
223
177
182
 
225
178
183
 
226
179
184
 
228
180
185
 
229
181
186
 
231
182
187
 
232
183
188
 
234
183
189
 
235
184
190
 
237
185
191
 
238
186
192
 
240
187
193
 
241
188
194
 
243
189
195
 
244
190
196
 
246
191
197
 
247
192
198
 
249
193
199
 
250
194
200