Κρίσιμες περίοδοι για την εκμάθηση μαθηματικών στην παιδική ηλικία

«Κατά την παιδική ηλικία του ατόμου υπάρχουν σημαντικές περίοδοι όπου η κατανόηση των μαθηματικών εννοιών είναι ευκολότερη;»

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αναπτύσσεται ο εγκέφαλος και οι γνωστικές ικανότητες των παιδιών κατά την παιδική ηλικία, είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους γονείς. Γνωρίζοντας πότε αναδύονται συγκεκριμένες νοητικές ικανότητες και ποιες περιόδους είναι κρίσιμες για τη μάθηση, μπορούμε να προσαρμόσουμε ανάλογα τη διδασκαλία μας και να διευκολύνουμε τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Για παράδειγμα, έρευνες έχουν δείξει ότι σε ηλικίες 3-6 ετών τα παιδιά μπορούν ευκολότερα να μάθουν μια ξένη γλώσσα, καθώς ο εγκέφαλός τους είναι περισσότερο πλαστικός. Επομένως, η εισαγωγή μιας ξένης γλώσσας σε αυτή την ηλικία θα διευκόλυνε την εκμάθησή της. Αντίστοιχα, όσον αφορά τα μαθηματικά, φαίνεται πως στην ηλικία των 4-6 ετών τα παιδιά μπορούν να αποκτήσουν βασικές μαθηματικές έννοιες, όπως η αρίθμηση και οι ποσότητες.

Η ανάπτυξη του εγκεφάλου κατά την παιδική ηλικία

Βασικές πληροφορίες για την ωρίμανση του εγκεφάλου και τη νευροπλαστικότητα

Ο εγκέφαλος των παιδιών βρίσκεται σε μια διαρκή διαδικασία ανάπτυξης και ωρίμανσης. Η νευροπλαστικότητα, δηλαδή η ικανότητα των νευρικών δικτύων να αλλάζουν μέσα από τη μάθηση και την εμπειρία, είναι υψηλότερη στα πρώτα χρόνια της ζωής και μειώνεται όσο μεγαλώνουμε. Γι' αυτό, οι εγκέφαλοι των μικρών παιδιών έχουν μεγαλύτερη ευελιξία και ικανότητα προσαρμογής σε νέες εμπειρίες και πληροφορίες. Υπάρχουν κρίσιμες ή ευαίσθητες περίοδοι κατά την παιδική ηλικία όπου ο εγκέφαλος ωριμάζει γρήγορα και αναπτύσσονται συγκεκριμένες νοητικές λειτουργίες. Για παράδειγμα, στη βρεφική ηλικία δημιουργούνται νέες συνάψεις γρήγορα, ενώ στην ηλικία 2-4 ετών αναπτύσσονται η γλώσσα και η μνήμη. Η κατανόηση αυτών των "παραθύρων ευκαιρίας" είναι σημαντική για τη βέλτιστη γνωστική ανάπτυξη.

Κρίσιμες/ευαίσθητες περίοδοι στην ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων

Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει συγκεκριμένες χρονικές περιόδους κατά την ανάπτυξη του παιδιού που θεωρούνται κρίσιμες ή ευαίσθητες για την ανάδυση και την ωρίμανση συγκεκριμένων γνωστικών λειτουργιών. Για παράδειγμα, η ηλικία 6 με 12 μηνών θεωρείται σημαντική για την ανάπτυξη της αντίληψης του χώρου και της μνήμης αναγνώρισης. Το πρώτο έτος ζωής είναι επίσης καθοριστικό για την εξέλιξη του οπτικού και ακουστικού συστήματος. Η ηλικία 2 με 5 ετών αποτελεί μια σημαντική περίοδο για τη γλωσσική ανάπτυξη, ενώ 4 με 7 ετών είναι κρίσιμη για την εκμάθηση μαθηματικών εννοιών. Τέλος, η εφηβική ηλικία χαρακτηρίζεται από σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου που επηρεάζουν τη λογική σκέψη, το συναίσθημα και τη λήψη αποφάσεων. Η κατανόηση αυτών των ευαίσθητων περιόδων μπορεί να βοηθήσει τους γονείς και εκπαιδευτικούς να ενισχύσουν την ανάπτυξη συγκεκριμένων ικανοτήτων, παρέχοντας τα κατάλληλα ερεθίσματα την κατάλληλη χρονική στιγμή. Για παράδειγμα, η έκθεση σε μουσική στη βρεφική ηλικία ενισχύει την ακουστική αντίληψη και μνήμη.

Η κατανόηση των μαθηματικών εννοιών στην παιδική ηλικία

Βασικές μαθηματικές δεξιότητες και πώς αναπτύσσονται

Οι βασικές μαθηματικές δεξιότητες αρχίζουν να αναδύονται και να αναπτύσσονται από πολύ μικρή ηλικία, μέσα από την αλληλεπίδραση των βρεφών και των νηπίων με το περιβάλλον τους. Ήδη από τους πρώτους μήνες της ζωής, τα μωρά αρχίζουν να διακρίνουν βασικές μαθηματικές έννοιες όπως ποσότητες, μεγέθη και απλά σχήματα. Γύρω στην ηλικία των 2 με 3 ετών, τα παιδιά μαθαίνουν να μετρούν φωναχτά τα αντικείμενα και να αναγνωρίζουν τους μικρούς αριθμούς. Σιγά σιγά αναπτύσσουν την ικανότητα να κατανοούν και να χειρίζονται απλές μαθηματικές έννοιες. Γύρω στην ηλικία των 4 ετών, τα παιδιά μπορούν πλέον να κάνουν απλές πράξεις πρόσθεσης και αφαίρεσης μικρών αριθμών. Στην ηλικία των 5 με 7 ετών, αναπτύσσουν ακόμη πιο πολύπλοκες μαθηματικές ικανότητες, όπως η κατανόηση των αριθμητικών συμβόλων, η αναγνώριση γεωμετρικών σχημάτων και απλές πράξεις με κλάσματα. Για την ομαλή ανάπτυξη των μαθηματικών δεξιοτήτων σε κάθε ηλικιακό στάδιο, είναι σημαντικοί παράγοντες όπως η ωριμότητα του εγκεφάλου του παιδιού, η εξάσκηση μέσω παιχνιδιού, τα κατάλληλα ερεθίσματα από το περιβάλλον και η υποστήριξη από γονείς και εκπαιδευτικούς.

Κρίσιμες περίοδοι για την κατάκτηση μαθηματικών εννοιών

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν συγκεκριμένες ηλικίες-σταθμούς κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, οι οποίες θεωρούνται κρίσιμες ή ευαίσθητες περίοδοι για την κατάκτηση συγκεκριμένων μαθηματικών εννοιών και δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, γύρω στην ηλικία των 3 ετών τα παιδιά φαίνεται να μαθαίνουν πιο εύκολα να μετρούν αντικείμενα και να αναγνωρίζουν τους μικρούς αριθμούς. Στην ηλικία των 4 ετών, μπορούν πιο άνετα να κάνουν απλούς υπολογισμούς πρόσθεσης και αφαίρεσης μικρών αριθμών. Από τα 6 με 8 τους χρόνια, τα παιδιά φαίνεται να κατακτούν πιο εύκολα την έννοια των κλασμάτων. Οι συγκεκριμένες αυτές "ευαίσθητες περίοδοι" για τη μάθηση μαθηματικών εννοιών σχετίζονται με το επίπεδο ωριμότητας του παιδικού εγκεφάλου και τη νευροπλαστικότητά του κατά την κάθε ηλικία. Η παροχή κατάλληλων ερεθισμάτων μέσω παιχνιδιών που προάγουν τη μαθηματική σκέψη μπορεί να διευκολύνει σημαντικά τη μάθηση και τη μακροπρόθεσμη κατανόηση των μαθηματικών εννοιών από τα παιδιά.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη μαθηματική κατανόηση

Σύμφωνα με έρευνες, η ανάπτυξη της μαθηματικής σκέψης επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Ορισμένοι σημαντικοί είναι οι εξής:

Ωριμότητα εγκεφάλου: Η ικανότητα κατανόησης μαθηματικών εννοιών συνδέεται με την ανάπτυξη συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου.
Προηγούμενη γνώση: Το υπόβαθρο και η εμπειρία του παιδιού σε βασικές μαθηματικές έννοιες διευκολύνει την κατάκτηση πιο πολύπλοκων δεξιοτήτων.
Κίνητρο και ενδιαφέρον: Τα παιδιά που ενδιαφέρονται για τα μαθηματικά και παρακινούνται εσωτερικά να μάθουν, έχουν καλύτερες επιδόσεις.
Διδασκαλία και μάθηση μέσω παιχνιδιού: Η χρήση παιχνιδιών που προάγουν τη μαθηματική σκέψη ενισχύει την κατανόηση των παιδιών.
Υποστήριξη από γονείς: Τα παιδιά των οποίων οι γονείς ενθαρρύνουν τα μαθηματικά, έχουν υψηλότερη επίδοση.

Συμπεράσματα

Συνοψίζοντας, φαίνεται πως κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας υπάρχουν ορισμένες ευαίσθητες ή κρίσιμες περίοδοι, στις οποίες η κατάκτηση συγκεκριμένων μαθηματικών δεξιοτήτων και εννοιών γίνεται ευκολότερα για τα παιδιά, λόγω της ωριμότητας του εγκεφάλου τους. Οι βασικές μαθηματικές ικανότητες φαίνεται να αναδύονται και να αναπτύσσονται σταδιακά ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο νευροαναπτυξιακής ωριμότητας. Επιπλέον, διάφοροι παράγοντες όπως το εσωτερικό κίνητρο, η διδασκαλία μέσω παιχνιδιού και η υποστήριξη από γονείς μπορούν να ενισχύσουν τη μαθηματική κατανόηση. Η γνώση αυτή είναι χρήσιμη για εκπαιδευτικούς και γονείς ώστε να ενισχύουν αποτελεσματικά τις μαθηματικές ικανότητες των παιδιών.

#νευροεπιστήμη #εκπαίδευση #εγκέφαλος

Βιβλιογραφικές Πηγές

Goswami, U. (2004). Neuroscience and education. British Journal of Educational Psychology, 74(1), 1-14.
Werker, J.F. & Tees, R.C. (1984). Cross-language speech perception: Evidence for perceptual reorganization during the first year of life. Infant Behavior and Development, 7(1), 49-63.
Ginsburg, H. P., & Opper, S. (1969). Piaget's theory of intellectual development. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Siegler, R. S., & Booth, J. L. (2004). Development of numerical estimation in young children. Child development, 75(2), 428-444.
Jordan, N. C., Kaplan, D., Ramineni, C., & Locuniak, M. N. (2009). Early math matters: kindergarten number competence and later mathematics outcomes. Developmental psychology, 45(3), 850.
Παντελιάδου, Σ. (2011). Μαθησιακές Δυσκολίες και Εκπαιδευτική Πράξη. Αθήνα: Πεδίο.
Τζεκάκη, Μ. (2007). Μικρά Παιδιά, Μεγάλα Μαθηματικά Νοήματα. Αθήνα: Gutenberg.