Η κουλτούρα μας έχει εμμονή με την ευτυχία, αλλά τι θα γινόταν αν υπήρχε ένα πιο πλήρες μονοπάτι; Η ευτυχία έρχεται και φεύγει αλλά το να έχεις νόημα στη ζωή -- να βοηθάμε άλλους και η θετική αυτοανάπτυξη -- σου δίνει κάτι να κρατηθείς.
Νόμιζα ότι ο σκοπός της ζωής ήταν η αναζήτηση της ευτυχίας. Όλοι έλεγαν πως ο δρόμος προς την ευτυχία ήταν η επιτυχία, οπότε έψαξα για την ιδανική δουλειά, το τέλειο αγόρι, το όμορφο διαμέρισμα. Αντί όμως να νιώθω πλήρης, ένιωθα αγχωμένη και χαμένη. Και δεν ήμουν η μόνη, οι φίλοι μου -- και αυτοί το αντιμετώπισαν.
Εντέλει αποφάσισα να πάω στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσω θετική ψυχολογία για να μάθω τι στ' αλήθεια κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Αλλά αυτό που ανακάλυψα εκεί άλλαξε τη ζωή μου. Τα στοιχεία έδειξαν πως το κυνήγι της ευτυχίας μπορεί να κάνει τους ανθρώπους δυστυχισμένους. Αυτό που πραγματικά με εξέπληξε ήταν ότι ο δείκτης αυτοκτονίας συνεχώς αυξάνεται ανά τον κόσμο και προσφάτως έφτασε στο πιο υψηλό ποσοστό των τελευταίων 30 ετών στην Αμερική. Παρόλο που η ζωή γίνεται αντικειμενικά καλύτερη με σχεδόν όλα τα αντιληπτά πρότυπα, περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν απελπισμένοι, καταθλιπτικοί και μόνοι. Υπάρχει ένα κενό το οποίο διαβρώνει τους ανθρώπους και δεν χρειάζεται να είσαι κλινικά καταθλιπτικός για να το νιώσεις. Αργά η γρήγορα νομίζω ότι όλοι αναρωτιόμαστε, Αυτο είναι μόνο; Σύμφωνα με έρευνες αυτό που προβλέπει αυτή την απόγνωση δεν είναι η έλλειψη ευτυχίας. Είναι η έλλειψη από κάτι άλλο, η έλλεψη του να έχεις νόημα στη ζωή.
Αλλά αυτό ανέδειξε κάποιες ερωτήσεις για εμένα. Υπάρχει κάτι περισσότερο στη ζωή από το να είσαι χαρούμενος; Και ποια είναι η διαφορά μεταξύ του να είσαι χαρούμενος και να έχεις κάποιο νόημα στη ζωή; Πολλοί ψυχολόγοι ορίζουν την ευτυχία ως μια κατάσταση άνεσης και ανάπαυσης, να ζεις ευχάριστα την κάθε στιγμή. Το νόημα όμως είναι βαθύτερο. Ο πασίγνωστος ψυχολόγος Μάρτιν Σέλιγκμαν λέει ότι νόημα υπάρχει όταν ανήκουμε σε και υπηρετούμε σκοπούς πέρα από τον εαυτό μας και από τη θετική αυτοανάπτυξη. Η κουλτούρα μας έχει εμμονή με την ευτυχία, αλλά είδα ότι το ταξίδι για την αναζήτηση νοήματος είναι ένα πιο πλήρες μονοπάτι. Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που έχουν σκοπό στη ζωή τους, είναι πιο δυνατοί, είναι καλύτεροι στο σχολείο και τη δουλειά και ακόμη ζουν περισσότερο.
Όλα αυτά με έκαναν να αναρωτηθώ, Πώς μπορούμε να ζούμε πιο ουσιαστικά; Για να το βρω αυτό έκανα πέντε χρόνια συνεντεύξεις σε εκατοντάδες ανθρώπους και διάβασα χιλιάδες σελίδες από βιβλία ψυχολογίας, νευροεπιστήμης και φιλοσοφίας. Με άξονα όλα αυτά, βρήκα αυτό που ονομάζω τέσσερις πυλώνες μιας γεμάτης νόημα ζωής. Ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει μια ζωή με νόημα χτίζοντας είτε μερικούς είτε όλους τους πυλώνες στη ζωή μας.
Ο πρώτος πυλώνας είναι η ανάγκη να ανήκεις κάπου. Η ανάγκη του ανήκειν πηγάζει από τις ανθρώπινες σχέσεις όπου εκτιμάται το ποιος είσαι εγγενώς και το ότι εκτιμάς και εσύ τους άλλους. Αλλά κάποιες ομάδες και σχέσεις προσφέρουν μια ευτελή μορφή αίσθησης του ανήκειν, όπου εκτιμάσαι για το τι πιστεύεις, για το ποιον μισείς, και όχι για το ποιος είσαι. Η αληθινή αίσθηση του ανήκειν πηγάζει από την αγάπη. Υπάρχει στις στιγμές που οι άνθρωποι περνούν μεταξύ τους, και είναι επιλογή, μπορείς να επιλέξεις να αναπτύξεις την αίσθηση του ανήκειν με τους άλλους.
Ορίστε ένα παράδειγμα. Κάθε πρωί ο φίλος μου ο Τζόναθαν αγοράζει μια εφημερίδα από τον ίδιο πλανόδιο πωλητή στη Νέα Υόρκη. Δεν διεξάγουν όμως μια εμπορική συναλλαγή. Σταματούν για ένα λεπτό να μιλήσουν, και να συνυπάρξουν σαν ανθρώπινα όντα. Αλλά μια φορά ο Τζόναθαν δεν είχε ακριβώς τα χρήματα και ο πλανόδιος είπε, «Μην ανησυχείς γι' αυτό». Αλλά ο Τζόναθαν επέμενε να πληρώσει, οπότε πήγε σε ένα κατάστημα και αγόρασε κάτι που δεν χρειαζόταν για να έχει ακριβώς τα χρήματα. Αλλά όταν έδωσε τα χρήματα στον πλανόδιο ο πλανόδιος αποτραβήχτηκε. Είχε πληγωθεί. Προσπαθούσε να κάνει μια ευγενική πράξη αλλά ο Τζόναθαν τον είχε απορρίψει.
Πιστεύω ότι όλοι απορρίπτουμε ανθρώπους με μικρούς τρόπους άθελα μας. Εγώ το κάνω. Θα περπατήσω δίπλα από κάποιον που γνωρίζω και δεν θα του μιλήσω. Θα κοιτάξω το κινητό μου όταν κάποιος μου μιλάει. Αυτές οι πράξεις υποτιμούν τους άλλους. Τους κάνουν να νιώθουν αόρατους και ανάξιους. Αλλά όταν ζεις με αγάπη, δημιουργείς έναν δεσμό που εξυψώνει τον καθένα ξεχωριστά.
Για πολλούς ανθρώπους η αίσθηση του ανήκειν είναι η σημαντικότερη πηγή νοήματος, οι δεσμοί της οικογένειας και της φιλίας. Για άλλους, κλειδί στο νόημα είναι ο δεύτερος πυλώνας, ο σκοπός. Το να βρεις ποιος είναι ο σκοπός σου δεν είναι το ίδιο με το να βρεις τη δουλειά που σε κάνει χαρούμενο. Ο σκοπός είναι περισσότερο τι δίνεις και λιγότερο τι θέλεις εσύ. Ένας επιστάτης νοσοκομείου μου είπε ότι ο σκοπός του είναι να γιατρεύει αρρώστους. Πολλοί γονείς μου λένε, «Ο σκοπός μου είναι να μεγαλώσω τα παιδιά μου». Το κλειδί του σκοπού είναι η χρήση των δυνάμεων σου για να βοηθήσεις τους άλλους. Φυσικά, για πολλούς απο εμάς αυτό συμβαίνει μέσω της δουλειάς. Με αυτόν τον τρόπο συμβάλλουμε και νιώθουμε αναγκαίοι. Αλλά αυτο σημαίνει ότι θέματα όπως η αποσύνδεση στην εργασία, η ανεργία, η χαμηλή συμμετοχή του εργατικού δυναμικού, δεν είναι μόνο οικονομικά προβλήματα, είναι και υπαρξιακά. Αν δεν έχουν κάτι σημαντικό να κάνουν οι άνθρωποι δυσκολεύονται. Φυσικά δεν χρειάζεται να βρεις σκοπό στη δουλειά, αλλά ο σκοπός σου δίνει κάτι για να ζήσεις, κάποιο «λόγο» για να συνεχίσεις.
Ο τρίτος πυλώνας του νοήματος είναι να ξεπερνάς τον εαυτό σου, αλλά με με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο, την υπέρβαση. Υπερβατικές θεωρούνται αυτές οι σπάνιες στιγμές όπου υψώνεσαι πάνω από τη βουή της καθημερινής ζωής, η αίσθηση του εγώ σου χάνεται και νιώθεις συνδεδεμένος με μια ανώτερη πραγματικότητα. Με έναν άνθρωπο που μίλησα, η υπέρβαση έγινε βλέποντας τέχνη. Για κάποιον άλλο ήταν η εκκλησία. Για εμένα που είμαι συγγραφέας, συμβαίνει μέσω της συγγραφής. Κάποιες φορές εστιάζω τόσο που χάνω την αίσθηση χώρου και χρόνου. Αυτές οι υπερβατικές εμπειρίες μπορούν να σε αλλάξουν. Σε μια έρευνα έβαλαν μαθητές να βλέπουν ευκάλυπτους ύψους 60 μέτρων για ένα λεπτό. Έπειτα ένιωθαν λιγότερο εγωκεντρικοί και συμπεριφέρονταν πιο ευγενικά όταν τους δινόταν η ευκαιρία να βοηθήσουν.
Ένταξη, σκοπός, υπέρβαση. Ο τέταρτος πυλώνας του νοήματος έχω παρατηρήσει πως τείνει να εκπλήσσει. Ο τέταρτος πυλώνας είναι η αφήγηση, η ιστορία που λες στον εαυτό σου για τον εαυτό σου. Η δημιουργία μιας ιστορίας από τα γεγονότα της ζωής σου, φέρνει σαφήνεια. Σε βοηθάει να καταλάβεις πως δημιούργησες τον εαυτό σου. Αλλά δεν συνειδητοποιούμε ότι εμείς γράφουμε τις ιστορίες μας και μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που τις λέμε. Η ζωή σου δεν είναι απλά μια σειρά γεγονότων. Μπορείς να αλλάξεις, να ερμηνεύσεις και να ξαναπείς την ιστορία σου ακόμα και αν περιορίζεσαι από τα γεγονότα.
Γνώρισα έναν νέο άνδρα ονόματι Έμεκα που έμεινε παράλυτος παίζοντας ποδόσφαιρο. Μετά τον τραυματισμό του ο Έμεκα είπε στον εαυτό του, «Η ζωή μου ήταν τέλεια όταν έπαιζα ποδόσφαιρο, αλλά τώρα κοίτα με». Οι άνθρωποι που λένε ιστορίες όπως αυτή «Η ζωή μου ήταν καλή. Τώρα είναι άθλια» -- τείνουν να είναι πιο αγχώδεις και καταθλιπτικοί. Έτσι ήταν και ο Έμεκα για λίγο. Αλλά με τον καιρό άρχισε να υφαίνει μια διαφορετική ιστορία. Η νέα του ιστορία ήταν «Πριν τον τραυματισμό μου η ζωή μου δεν είχε σκοπό. Πήγαινα σε πολλά πάρτυ και ήμουν εγωιστής. Αλλά ο τραυματισμός μου με έκανε να καταλάβω πως μπορώ να γίνω καλύτερος». Αυτή η διόρθωση στην ιστορία άλλαξε τη ζωή του Έμεκα. Αφού αφηγήθηκε τη νέα ιστορία στο εαυτό του ο Έμεκα άρχισε να καθοδηγεί παιδιά και ανακάλυψε ποιος ήταν ο σκοπός του, να βοηθάει του άλλους. Ο ψυχολόγος Νταν ΜακΆνταμς το ονομάζει αυτό "λυτρωτική ιστορία" όπου τα άσχημα απολυτρώνονται από τα καλά. Βρήκε πως άνθρωποι με ουσιαστική ζωή τείνουν να λένε ιστορίες για τη ζωή τους καθορισμένες από τη λύτρωση, την ανάπτυξη και την αγάπη.
Τι κάνει τους ανθρώπους να αλλάξουν τις ιστορίες τους; Κάποιοι παίρνουν βοήθεια από έναν ειδικό αλλά μπορείς να το κάνεις και μόνος, συλλογιζόμενος τη ζωή σου προσεκτικά, πώς δυνατές εμπειρίες σε διαμόρφωσαν, τι έχασες, τι κέρδισες. Αυτό έκανε ο Έμεκα. Δεν θα αλλάξει η ιστορία σου σε μία νύχτα, μπορεί να πάρει χρόνια και είναι επώδυνο. Εν τέλει όλοι έχουμε υποφέρει και αγωνιστεί. Η αποδοχή αυτών των επώδυνων αναμνήσεων μπορεί να αποβεί διορατική και σοφή, για να βρείς την κινητήριο δύναμη που σε συντηρεί.
Αίσθηση του ανήκειν, σκοπός, υπέρβαση, αφήγηση, αυτοί είναι οι τέσσερις πυλώνες του νοήματος. 'Οταν ήμουν νεότερη ήμουν αρκετά τυχερή να περιβάλλομαι και από τους τέσσερις πυλώνες. Οι γονείς μου είχαν ένα χώρο συγκέντρωσης σουφιστών στο σπίτι μας στο Μόντρεαλ. Ο σουφισμός είναι μια πνευματική πρακτική με περιστρεφόμενους δερβίσηδες και τον ποιητή Ρουμί. Δύο φορές την εβδομάδα έρχονταν στο σπίτι σουφιστές να διαλογίστουν, να πιούν Περσικό τσάι και να μοιραστούν ιστορίες. Η πρακτική τους περιλάμβανε την υπηρέτηση όλης της ζωής μέσω μικρών πράξεων αγάπης που σήμαινε να είσαι ευγενικός ακόμα και σε αυτούς που σε αδίκησαν. Αλλα του έδωσε σκοπό, να περιορίσουν τον εγωισμό τους.
Τελικά έφυγα από το σπίτι για το κολέγιο και χωρίς την καθημερινή γείωση του σουφισμού στη ζωή μου ένιωθα χαμένη. Άρχισα να ψάχνω γι' αυτά τα πράγματα που δίνουν αξία στη ζωή. Έτσι ξεκίνησα αυτό το ταξίδι. Κοιτάζοντας πίσω συνειδητοποιώ ότι ο χώρος συγκέντρωσης σουφιστών είχε πραγματικό πολιτιστικό νόημα. Οι πυλώνες ήταν μέρος της αρχιτεκτονικής, και η παρουσία αυτών των πυλώνων μας βοήθησε να ζούμε πιο ουσιαστικά.
Φυσικά η ίδια αρχή ισχύει και σε άλλες δυνατές κοινότητες, καλές και κακές. Συμμορίες, αιρέσεις, είναι κουλτούρες νοήματος που χρησιμοποιούν αυτούς τους πυλώνες και δίνουν στους ανθρώπους έναν λόγο για να ζήσουν και να πεθάνουν. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που εμείς σαν κοινωνία πρέπει να προσφέρουμε καλύτερες εναλλακτικές. Πρέπει να χτίσουμε αυτούς τους πυλώνες μέσα στις οικογένειες και τους θεσμούς μας για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να γίνουν ο καλύτερος εαυτός τους. Αλλά το να ζεις μια ουσιώδη ζωή θέλει πολλή δουλειά. Είναι μια συνεχιζόμενη διαδικασία. Με κάθε μέρα που περνάει, εμείς συνεχώς δημιουργούμε τη ζωή μας, προσθέτοντας στην ιστορία μας. Μερικές φορές μπορεί να βγούμε εκτός πορείας.
Όποτε συμβαίνει σε εμένα αυτό, θυμάμαι μια δυνατή εμπειρία που είχα με τον πατέρα μου. Αρκετούς μήνες αφότου είχα αποφοιτήσει απο το κολέγιο, ο πατέρας μου έπαθε ένα έμφραγμα που θα έπρεπε να τον είχε σκοτώσει. Επέζησε και όταν τον ρώτησα τι συνέβαινε στο μυαλό του καθώς αντιμετώπιζε τον θάνατο, είπε ότι το μόνο που σκεφτόταν ήταν η ανάγκη να ζήσει για να είναι εκεί για εμένα και τον αδερφό μου και αυτό του έδωσε δύναμη να παλέψει για τη ζωή του. Όταν βρισκόταν υπό αναισθησία για έκτακτη εγχείρηση, αντί να μετράει αντίστροφα απο το δέκα επαναλάμβανε συνεχώς τα ονοματά μας. Ήθελε τα ονόματα μας να είναι οι τελευταίες λέξεις του στη γη εάν πέθαινε.
Ο πατέρας μου είναι ξυλουργός και σουφιστής. Είναι μια ταπεινή ζωή, αλλά μια καλή ζωή. Ξαπλωμένος εκεί καθώς αντιμετώπιζε το θάνατο είχε ένα λόγο να ζήσει, την αγάπη. Η αίσθηση του ανήκειν μέσα στην οικογένεια του, ο σκοπός του ως πατέρας, και ο υπερβατικός διαλογισμός, η επανάληψη των ονομάτων μας, αυτοί είπε πως ήταν οι λόγοι που επέζησε. Αυτή είναι η ιστορία που λέει στον εαυτό του.
Αυτή είναι η δύναμη του νοήματος. Η ευτυχία έρχεται και φεύγει. Αλλά όταν η ζωή είναι πολύ καλή και όταν τα πράγματα είναι πολύ άσχημα, το να έχεις νόημα σου δίνει κάτι να κρατηθείς.
Σας ευχαριστώ.
Έμιλι Εσφαχάνι Σμιθ - TED2017
Translated by Sophia Fourtouni, Reviewed by Iordana Baniora
Μοιραστείτε το άρθρο
Τελευταίες Αναρτήσεις
